Η Μηλιά ή Μπεχτεδες

Η  Μηλιά ή Μπεχτεδες 

η ιστορία του χωριού   όπως μου τη διηγήθηκε ο παππούς  μου

Η Μηλιά συγκαταλέγεται στα γηγενή χωριά του Τριγώνου. Την πρωτοσυναντούμε ως Bektas, βακούφι (τσιφλίκι) του Βαγιαζήτ του Α' με χριστιανικό πληθυσμό το 1389, παρόλο που η ονομασία
 του παραπέμπει στο ετερόδοξο Ισλάμ (Μπεκτασισμό).

Η σημερινή τοποθεσία του χωριού δεν είναι η πρώτη όπου αναπτύχτηκε ο οικισμός  .    Παλαιοτέρα υπήρξε οικισμός στη περιοχή Παλαιοχωρι γύρω στα 500 μέτρα νότια του σημερινού σημείου . Το παλιοχωρι  ήταν κτισμένο κοντά στο πόταμο Αρδα στο φρύδι της πλαγιάς  και υπήρχε γρήγορη και εύκολη πρόσβαση στο ποτάμι , δεν είναι γνωστό πόσο μεγάλο χωριό ήταν η πόσο παλιό .Πάντως φαίνεται ότι κατοικούνταν από πολύ παλιά και αυτό το μαρτυρούν πράγματα που βρέθηκαν τυχαία από τους κατοίκους χωρίς να γίνει κάποια σοβαρή ανασκαφή  .

Ευρήματα ιστορικών χρόνων

Στη Μηλιά βρέθηκε ένα ασημένιo νόμισμα τoυ 2oυ πρo Χριστoύ αιώνα και φυλάσσεται στo Μoυσείo Κoμoτηνής. Στη μία όψη φέρει κεφάλι κισσoστεφανωμένoυ Διόνυσoυ, ενώ στη δεύτερη παριστάνεται γυμνή ανδρική μoρφή σε όρθια στάση με ρόπαλo, λεoντή και επιγραφή (Η)ΡΑΚΛΕΟΥΣ (Σ)ΩΤΗΡΟΣ ΘΑΣΙΩΝ (διάμετρoς 3,1 εκατoστά) φέρει μικρό σπάσιμo.

Είναι της επoχής της συμμαχίας Ρωμαίων και Μαρωνιτών και ανήκει στην όγδoη περίoδo κoπής νoμισμάτων της Θάσoυ. Την ακριβή χρoνoλόγηση αυτoύ τoυ τύπoυ η Μ. Thompson τoπoθετεί γύρω στo 180 π.Χ.

Ένα νόμισμα με την κεφαλη του μεγάλου Αλεξάνδρου στη μια όψη και την θεά Αθηνά στην άλλη όψη βρέθηκε στην γύρω περιοχή .

 Ευρήματα Βυζαντινής περίοδου

 Στην περιοχή του παλιοχωρίου βρέθηκαν δυο κολυμβήθρες η μια μαρμάρινη και η άλλη από πέτρα που βρίσκονται στο σημερινό χωριό .  Βρέθηκαν θαμμένα  επίσης κτίσματα που οι πλευρές τους και το δάπεδο ήταν ντυμένα με πλακίδια πράγμα που μας παραπέμπει σε κτιριακό συγκρότημα λουτρών  . Στη παλιά εκκλησία του Αγίου Αθανασίου που επίσης είναι στην ίδια περιοχή , στα θεμέλια της  παρατηρούμε ότι  αποτελούνται από πέτρες πολύ  μεγάλες  όπως  οι πρωτοχριστιανικοί  ναοί  . Στην περιοχή του παλιοχωριου  οι κάτοικοι κάνοντας τις αγροτικές εργασίες πάντα έβρισκαν κομμάτια από πήλινα αγγεία  σημάδια μιας παλιότερης παρουσίας στην περιοχή .Σημειωτέον είναι επίσης η ύπαρξη επτά εκκλησιών στην γύρω περιοχή  , ενδεχομένως των βυζαντινών χρόνων αφού εδώ και χρόνια ήταν ερείπια ή φαινόταν μόνο τα θεμέλια τους  . Στην απέναντι όχθη του ποταμού Αρδα δυτικά του χωριού σε σημείου με δύσκολη πρόσβαση βρίσκεται κάστρο μάλλον βυζαντινό ,εκεί κατά την προφορική παράδοση κλείστηκαν κάτοικοι και μετά από πολιορκία σφαγιάστηκαν από τους τούρκους .Οι πολιορκημένοι ήταν πάρα πολλοί και οι τούρκοι όταν κατάφεραν να μπουν στο κάστρο’’ απ’τα μπεχτισιωτικα αμπέλια ‘’ ήταν ανελέητοι έσφαξαν αδιακρίτως ‘’κολύμπησε το άλογο στο αίμα ‘’. Το κάστρο είναι κατάφυτο από πασχαλιές σε διάφορα χρώματα που όπως λέει η παράδοση είναι ένα χρώμα για κάθε ομάδα ανθρώπων (κόκκινο για τις γυναίκες,  μωβ για τους γέρους ,άσπρο για τα παιδιά κ.τ.λ.)που βρήκαν εκεί  βίαιο θάνατο .

Η σφαγή αυτή χωρίς επίσημα να υπάρχουν σήμερα στοιχεία πολύ πιθανόν να έγινε γύρω στο 1770 ,όπου έγιναν ευρύτατες σφαγές στην περιοχή έναντι αντιποίνων για τις επαναστάσεις στην κάτω Ελλάδα . Όταν το 1878 ήρθαν οι Ρώσοι έψαχναν το χωριό με 7 εκκλησιές και 400 σπίτια. Στο παλιό νεκροταφείο στο παλιοχώρι  βρέθηκε ταφόπλακα που γράφει ΕΝΤΑΥΘΑ ΚΕΙΤΑΙ Η ΔΟΥΛΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΖΟΥΜΠΟΥΛΙΑ, ΕΤΟΣ 1796 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 20.

Η μαρμάρινη επιγραφή στην εκκλησία έγραφε ΝΑΟΣ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ ΕΙΣ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΠΕΧΤΕΔΕΣ ΤΩ 1858, ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 20.

Στην απογραφή του 1877 φέρεται να έχει 350 κατοίκους. Το 1905 διέθετε 32 μαθητές του Δημοτικού σχολείου.

Η παλιά αγία τράπεζα της εκκλησίας των Δώδεκα Αποστόλων, που σώζεται στην αυλή της εκκλησίας έχει χαραγμένη την ημερομηνία 1808, 8βρίου 7 και πλήθος ονομάτων.