Θράκη του ΙΘ΄ αιώνα:Η ΕΠΟΠΟΙΪΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΑΡΑ ΤΑ ΕΓΓΕΝΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

«…Έλληνας ποθούσι να έχουσι διδασκάλους».

*Η φιλεκπαιδευτική δράση των Θρακικών συλλόγων

*Η προσφορά των φιλογενών Ελλήνων

*Προβλήματα διχόνοιας και παραγοντισμού

*Η στάση του Οθωμανικού κράτους

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης



*Το Ζάππειο Παρθεναγωγείο της Αδριανούπολης

 Το δεύτερο μισό του ΙΘ΄ αιώνα και τα χρόνια που ακολούθησαν έως το 1920, χαρακτηρίζονται από πολλούς μελετητές και δικαίως, ως εποχή πολιτιστικής και εκπαιδευτικής άνθισης στη Θράκη. Πρόκειται για μια πραγματική εθνική εποποιία.
Είναι η εποχή, που άρχισαν να δραστηριοποιούνται διάφοροι φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι, οι οποίοι ωθούσαν τον υπόδουλο Ελληνισμό να στραφεί προς την Παιδεία.

Προβλήματα στην Εκπαίδευση, εντοπίζονται και στην επαρχία Λιτίτζης (σήμερα η περιοχή βρίσκεται στη Βουλγαρική επικράτεια). Σε μια επιστολή της 9 Μαρτίου 1877, που υπογράφεται από τον Ευστράτιο Σδρόλλα και απευθύνεται προς τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο της Αδριανούπολης, δίδεται απάντηση σε εγκύκλιο του συλλόγου με την οποία είχαν ζητηθεί πληροφορίες για τα ιερά καθιδρύματα του Ορτάκιοϊ και των χωριών της περιοχής.

          «Προ πολλού, αξιότιμοι Κύριοι, εγνώριζον την θλιβεράν κατάστασιν και αβελτηρίαν της επαρχίας ταύτης ως προς τα εκπαιδευτικά της, αλλ’ ήδη δια τας ειδικάς ως έλαβον πληροφορίας αλγεινήν αισθάνομαι λύπην και είναι αδύνατον παντός Έλληνος και φιλομούσου η καρδία ίνα μη συγκινηθεί βλέπουσα την ακαλλιέργειαν των γραμμάτων και την παραγκώνισιν της παιδείας προερχομένην το μεν ένεκα παρεκτροπής και αμέλειας των προκρίτων και της εκκλησιαστικής Αρχής, το δε και ένεκα ανεχείας, των κοινών εκκλησιαστικών ταμείων, δι’ ών άλλοτε διετηρούντο τα Σχολεία μας και ως παράδειγμα αναφέρω την κωμόπολιν Ορτάκιοϊ, ήτις εστί ως πάσιν είναι γνωστόν και έδρα του Αρχιερέως Λιτίτζης, ενταύθα πρότινων ετών υπήρχον και διετηρούντο Σχολεία Ελληνικόν αλληλαδιδακτικόν και Παρθεναγωγείον προς τους διδασκάλους των οποίων απέτιον το Εκκλησιαστικόν Ταμείον κατ’  έτος πλέον των δεκαέξ χιλιάδων γροσίων, ήδη όμως προ δύω ετών ημίν Ελληνική Σχολή διελύθη και εκλείσθη ένεκα απορίας χρημάτων, η δε αλληλοδιδακτική μόλις διατηρείται μη λαμβανόντων των διδασκάλων ουδέ τα προς επάρκειαν, η οποία επίσης εάν δεν ληφθή η δέουσα πρόνοια πιστεύω να πάθη κατά Αύγουστον ότι έπαθε η Ελληνική. Το δε Παρθεναγωγείον του οποίου μόνον το όνομα διεσώθη, το διευθύνει εγχώριός τις γυνή με δεκάλιρον ετήσιον μισθόν της οποίας τα γράμματα είναι ενδεή, ώστε τα δυστυχή κοράσια διέρχονται τον πολύτιμον καιρόν των μαθητεύοντα αβρόχοις ποσίν, το οποίον πραγματικώς συγκινεί και του πλέον ηλιθίου την καρδίαν. Και ενώ άλλοτε οι μαθηταί των τριών Σχολών ανέβαινον εις 240 ήδη μόλις το παρθεναγωγείον αριθμεί 35 μαθητρίας, η δε αλληλοδιδακτική 120 μαθητάς κατά μέσον όρον».

          Ο Ε. Σδρόλλας μας δίνει όμως και άλλες πληροφορίες για την κατάσταση στα γύρω χωριά, αναφέροντας, ότι σε δύο μόνο χωριά την Λιτίτζα και το Ακαλάνι  διδάσκεται η αλληλοδιδακτική μέθοδος. Στα υπόλοιπα χωριά, ελληνικά και βουλγαρικά, διδάσκονταν τα «κοινά γράμματα ήτοι τα εκκλησιαστικά δηλ. οκτάηχος και ψαλτήριον, Απόστολοι, Μηνιαία κλπ. ως δε εν τοις ελληνικοίς χωρίοις ούτω και εν τοις βουλγαρικοίς, διδάσκονται τα ελληνικά στοιχεία ήτοι οι ελλ. χαρακτήρες, ως και η ακολουθία εν ταις εκκλησίαις ψάλλεται εν τη ελληνική γλώσση».