"Ύστερα από την κατάληψη του Διδυμοτείχου από τον Χατζή Ιλπεγή (1361), ο Γαζή Ισραήλ, με τους τριακόσιους μαχητές του κατευθύνθηκε σ' ένα κάστρο και συνέλαβε το φρούραρχο μαζί με την οικογένεια του. Παντρεύτηκε την κόρη του - διοικητή - φρούραρχου και την μετονόμασε Με-λέκ (Αγγελική). Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Μαχμούτ Σέϊχ Μπεντρεττίν το έτος εγίρας 760 (μάλλον 763), πριν ακόμα καταληφθεί η Αδριανούπολη. Από τους συγγενείς της συζύγου του, εκατό χριστιανοί ασπάστηκαν τον μουσουλμα-νισμό. Το βυζαντινό κάστρο ονομαζόταν Semaviye -
Semavene, και ο Γαζή Ισραήλ έγινε καδής, ιεροδίκης του. Την εκκλησία που ήταν μέσα στο κάστρο επέλεξε για κατοικία.
Δυστυχώς ως τις μέρες μας δεν έγινε καμία ανασκαφή έστω και επιφανειακή για τον εντοπισμό υπολειμμάτων του κάστρου του Αμμόβουνου.
Ο Σείχης Μπεντρεττίν έγινε προφήτης των Μπεκτασήδων (σιιτών) και υποσχέθηκε στους οπαδούς του γη, κατάργηση του αυταρχισμού και πιο φιλελεύθερη θρησκεία. Επαναστάτησε για να γίνει σουλτάνος και το 1420 το κίνημα του καταπνίγηκε και ο ίδιος απαγχονίστηκε στις Σέρρες. Η θεωρία του ονομάστηκε απο τον τόπο καταγωγής του Semavcnc, Σεμαβισμός. Το κίνημα αυτό έφερε στην επιφάνεια τη βαθιά ανισότητα ανάμεσα στο λαό και τους φορείς της εξουσίας. Η θέση των δερβίσηδων δυσκόλεψε.
Η καταστολή του κινήματος απέδειξε το δυναμισμό του οθωμανικού κράτους, που ήταν ικανό να επιβάλλεται σε εσωτερικούς και εξωτερικούς αντιπάλους ακόμη κι όταν διερχόταν σοβαρή κρίση.
Από έγγραφα της εποχής των Σουλτάνων Μεχμέτ Β', Βα-γιαζήτ Β', Σελήμ Α ' και άλλων, διαπιστώνεται ότι το χωριό Κιόρ Ουμούτ - Κέραμος ήταν βακούφι της ιερή πόλης της Μεδίνας, ενώ τα έσοδα των χωριών Κάραγατς, Καρά-μπουτακλού και Τσόρεκ (μάλλον Τσιορέκιοϊ - Καστανιές) παραχωρούνταν στο ταμείο εσόδων του τζαμιού και του ιεροσπουδαστηρίου Μουραντιγιέ της Αδριανουπόλεως (Βλ. Ζεγκίνη: ό.π. σελ. 131).
Για το Αμμόβουνο, γράφει και ο Peter Soustal στο τόμο Thrakien της σειράς Tabula Imperii Byzantini, που εκδίδει η Αυστριακή Ακαδημία των επιστημών. Άλλες ονομασίες του φρουρίου, εκτός από αυτές που προαναφέρθηκαν είναι: Simavuna, Samana, Samawna, Samauna, Samanova.
Ο Soustal τοποθετεί το Αμμόβουνο στο σημερινό Κυπρίνο και παραθέτει τη σχετική βιβλιογραφία.
Όμως πώς προέκυψε η ονομασία Semavene, Simavna, Samanova και Samona, προφανώς προέρχεται από το ελληνικό "εις Αμμόβουνον", λέει ο Γεώργιος Βογιατζής στο βιβλίο του: Η πρώτη οθωμανοκρατία στη Θράκη (σελ. 114). Με τον ίδιο τρόπο που προέκυψε το Istamboul, από το "εις την Πόλιν".
Είναι μια εκπληκτική σύμπτωση και λεπτομέρεια, που ομολογουμένως δεν την είχαμε σκεφθεί.
Ο γιος του Μπεντρεττίν παντρεύτηκε μια Αρμένισσα από την Αίνο, που ο θείος της ήταν ιερέας.
Ο Μπεντρεττίν διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον εποικισμό της Αδριανούπολης, και πρωτοστάτησε στη δημιουργία συνοικιών και την ίδρυση τεκέδων.
Σε ορισμένα έθιμα, όπως αυτά που σχετίζονται με ζωοθυσίες και επισκέψεις σε αγιάσματα, διαπιστώνεται, ακόμη και σήμερα, αξιόλογη ομοιότητα μεταξύ ορθοδόξων χριστιανών και μπεκτασήδων κατοίκων της Αυτικής Θράκης, ενώ δεν λείπουν οι παραδόσεις, σύμφωνα με τις οποίες, στη θέση ορισμένων τεκέδων της οθωμανικής και νεότερης εποχής, υπήρχαν χριστιανικοί ναοί.
Από όλα τα παραπάνω δεδομένα προκύπτει ότι, από τα τέλη του 14ου αιώνα, επιτεύχθηκε μια εντυπωσιακή προσέγγιση ανάμεσα στους Χριστιανούς (ορθόδοξους και αιρετικούς) της Θράκης και τους φορείς του ετερόδοξου Ισλάμ. Λεν υπάρχει αμφιβολία ότι η προσέγγιση αυτή αφορούσε τόσο τις πλατιές μάζες του εντόπιου πληθυσμού, όσο και την πλειοψηφία των Τούρκων εποίκων. Αυτό εξηγεί τη δυναμική συμμετοχή και των δύο πλευρών στο κίνημα του ετερόδοξου Σείχη Μπεντρεττίν.
Ο Μπεντρεττίν (1358 - 1420) ανήκε στην πρώτη γενιά των Τούρκων που γεννήθηκαν στην κατακτημένη Θράκη. Η μητέρα του ήταν πρώην χριστιανή και ο τόπος όπου έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του, το Αμμοβουνον (Simavna) της Δυτικής Θράκης, στο οποίο χρωστούσε και την επωνυμία του (Simavi), ήταν πεδίο της πρόσφατης τότε "συνάντησης" του βυζαντινού /βαλκανικού με το λαϊκό τουρκικό πολιτισμό. Αυτά τα δεδομένα και το γεγονός ότι ο Μπεντρεττίν ήταν οπαδός του μυστικισμού, που απορρίπτει το δογματισμό και τους εξωτερικούς τύπους των θρησκειών, συντέλεσαν ώστε ο σείχης να διαμoρφώσει τη θεωρία του για την απαλλαγή τής ισλαμικής πίστης από τα δόγματα και την ακαμψία του σουνιτισμού και για την ουσιαστική προσέγγιση της με το Χριστιανισμό. Αυτή η προσέγγιση, μεταξύ άλλων, θα άνοιγε το δρόμο για μια αρμονική και γόνιμη συνύπαρξη των χριστιανών και των μουσουλμάνων υπηκόων του σουλτάνου και θα τους συσπείρωνε στις ηγεμονικές τάσεις των Δυτικών και του πάπα. Με άλλα λόγια, θα ενίσχυε την εσωτερική συνοχή και την αμυντική ικανότητα του οθωμανικού κράτους.
Η θεωρία της ενότητας Μουσουλμάνων και Χριστιανών, αργότερα, έγινε ένα από τα συνθήματα της επανάστασης του Μπεντρεττίν εναντίον του σουλτάνου Μεχμέτ Α ' (1413-1421).
Στην οθωμανική ιστορία, ο σουλτάνος αυτός κατέχει τη θέση του ηγέτη που αποκατέστησε την ενότητα του κράτους, μετά από την ανάπαυλα της λεγόμενης Μεσοβασιλείας (1402 - 1413), και ισχυροποίησε την κεντρική εξουσία. Αυτό σήμαινε άμεσο έλεγχο όλων των κοινωνικών δυνάμεων και επιβολή του σουνιτισμού ως επίσημης θρησκείας και νομοθεσίας.
Στην εποχή του Μεχμέτ Α ', γύρω από τον Μπεντρεττίν συσπειρώθηκαν όλοι όσοι πλήττονταν από τον οθωμανικό συγκεντρωτισμό και είχαν βρει την ευκαιρία να επιρεάσουν πιο ουσιαστικά τις πολιτικές εξελίξεις στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων της Μεσοβασιλείας. Αυτοί ήταν οι τιμα-ριούχοι της Θράκης που επιθυμούσαν τη διατήρηση και περαιτέρω αύξηση των γαιών τους, αλλά και λιγότερο έλεγχο από το σουλτάνο, οι άνεργοι και οι ακτήμονες Τούρκοι που είχαν αυξηθεί επικίνδυνα στον ευρύτερο θρακικό χώρο, οι καταπιεσμένοι Χριστιανοί και τέλος, οι παραμερισμένοι από την κεντρική εξουσία ετερόδοξοι δερβίσηδες.
βρου, κυρίευσαν κάποια κάστρα άδεια, οι κάτοικοι των οποίων μπροστά στην απειλή είχαν καταφύγει σε ασφαλέστερες περιοχές.
Το επίκεντρο της επανάστασης του Μπεντρεττίν, το 1420, υπήρξε η Βόρεια Θράκη. Είναι βέβαιο, όμως, ότι σ' αυτή πήραν μέρος και κάτοικοι της Δυτικής και της Ανατολικής Θράκης. Ανάμεσα στους συνεργάτες του σείχη αναφέρεται ένας κάτοικος των Σαππών Ροδόπης, ενώ υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η φυλή Αμουτζά, που σήμερα κατοικεί σε 25 χωριά μεταξύ Ραιδεστού και Σαράντα Εκκλησιών, κατάγεται από αιρετικούς Χριστιανούς - πιθανότατα Σαρακατσάνους - που ακολούθησαν τον Μπεντρεττίν και προσχώρησαν στην ετερόδοξη ισλαμική πίστη που προπαγάνδιζε.
Η επανάσταση του Μπεντρεττίν έληξε με τη νίκη της κεντρικής εξουσίας και την καταδίκη του ίδιου σε θάνατο. Το κίνημα του ήταν το αποκορύφωμα της προσέγγισης των ετερόδοξων Μουσουλμάνων με τους Χριστιανούς της Θράκης. Ταυτόχρονα, αποτελούσε μοναδική ευκαιρία για τη δημιουργία κράτους ανοχής και ισονομίας στη Θράκη και την υπόλοιπη Βαλκανική. Η αποτυχία του Μπεντρεττίν άνοιξε το δρόμο για την οριστική επιβολή, εκ μέρους της κεντρικής εξουσίας, του αυστηρού σουνιτισμού και της απόλυτης διάκρισης μεταξύ κατακτητών και υποδούλων, καθώς και μεταξύ των πολιτισμών που αυτοί αντιπροσώπευαν.
Από τότε, η προσέγγιση των δύο πλευρών περιορίστηκε στις λαϊκές μάζες και μαζί με τις ιδιαιτερότητες και τον πλούτο του ετερόδοξου Ισλάμ, έμεινε για πάντα στο περιθώριο των εξελίξεων που καθόρισαν την ιστορική πορεία του οθωμανικού κράτους και των υπηκόων του.
Ο Γαζή Ισραήλ (Gazi Israil) αφού κατέκτησε το κάστρο εγκατέστησε φρουρά 80 ανδρών. Το γεγονός ότι γίνεται μνεία της παρουσίας βυζαντινών υπερασπιστών στο φρούριο, σημαίνει ότι κάτι τέτοιο δεν ήταν αυτονόητο. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι ανεξάρτητοι Τούρκοι πολεμιστές του Έβρου, κυρίευσαν κάποια κάστρα άδεια, οι κάτοικοι των οποίων μπροστά στην απειλή είχαν καταφύγει σε ασφαλέστερες περιοχές.
Aydin Haci Veli
"Μπεντρεντίν, ο Σεΐχης που μαρτύρησε στις Σέρρες"
Ημερομηνία δημοσίευσης: Τρίτη, 30 Οκτωβρίου 2007
Εγώ τώρα θα αποκαλυφθώ και θα επαναστατήσω!
Άνθρωποι της γης, θα πάμε να καταλάβουμε τη γη.
Και χρησιμοποιώντας τη δύναμη των επιστημών, και το μυστικό της ενότητας
εμείς θα καταργήσουμε τους κανόνες των εθνών και των θρησκειών.
(Απόσπασμα από το ποίημα του Ναζίμ Χικμέτ «Tο έπος του γιου του Καδή της Σιμάβνα Σεϊχη Μπεντρεντίν»)
Πολλοί είναι αυτοί που εκπλήσσονται όταν ανακαλύπτουν ότι οι Σέρρες μία σχετικά μικρή πόλη και όχι ιδιαίτερα τουριστική είναι γνωστή στους περισσότερους Τούρκους. Ένας από τους λόγους είναι ότι οι Σέρρες κατά την Οθωμανική κυριαρχία ήταν σημαντικό εμπορικό κέντρο που βρισκόταν στο δρόμο για την Κωνσταντινούπολη, κυρίως όμως είναι γνωστή γιατί στις Σέρρες δικάστηκε και τελικά απαγχονίστηκε ο πρώτος «μουσουλμάνος σοσιαλιστής» όπως αποκαλείται από πολλούς, ο Σεΐχης Μπεντρεντίν. Έτσι δεν είναι καθόλου περίεργο ότι επισκέπτονται τις Σέρρες πολλοί μουσουλμάνοι Αλεβίτες (ετερόδοξοι μουσουλμάνοι) για να προσκυνήσουν το μέρος όπου μαρτύρησε και θάφτηκε ο εμπνευστής ενός μεγάλου κοινωνικοπολιτικού κινήματος του 15ου αιώνα. Για τον Σεΐχη Μπεντρεντίν έχουν γραφτεί πολλά βιβλία και έργα, αλλά αυτό που αναβίωσε τη μνήμη του και να τον έκανε ευρέως γνωστό είναι το ποίημα του μεγάλου Τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ, «Το έπος του γιου του Καδή της Σιμάβνα Σεΐχη Μπεντρεντίν», το οποίο γράφτηκε το 1936, όταν ο ποιητής βρισκόταν στη φυλακή. Αλλά ποιος είναι ο Σεΐχης Μπεντρεντίν;
Ο Μπεντρεντίν γεννήθηκε το 1358 στη Σιμάβνα (κοντά στο Διδυμότειχο) από πατέρα Τούρκο Καδή (δικαστή) και μητέρα Ελληνίδα που εξισλαμίστηκε, από την οποία πιθανότατα έμαθε την ελληνική γλώσσα και τα στοιχεία του χριστιανισμού. Από τα πρώτα χρόνια της ζωής του φάνηκε η οξύτητα της σκέψης του. Οι πρώτες του σπουδές για το Ισλάμ έγιναν στην Αδριανούπολη και στο Ικόνιο, ενώ για να επεκτείνει τις γνώσεις του πήγε στο Κάιρο που μαζί με τη Βαγδάτη ήταν τα δύο μεγαλύτερα εκπαιδευτικά, και όχι μόνο, κέντρα του μουσουλμανικού κόσμου την εποχή εκείνη. Τότε γνώρισε τον άνθρωπο που σημάδεψε τη ζωή του, τον Σεΐχη Αχλάτι, ο οποίος διακήρυττε μία άλλη προσέγγιση στη μέχρι τότε σουνί (ορθόδοξη) μορφή του ισλαμισμού, ένα είδος ισλαμικού μυστικισμού. Μετά από συζήτηση που είχε με τον περίεργο αυτό άνθρωπο ο Μπεντρεντίν ανακάλυψε ότι οτιδήποτε είχε μάθει μέχρι τότε ήταν μόνο η μισή αλήθεια και σε ένδειξη απογοήτευσης πέταξε όλα τα βιβλία του στον Νείλο ποταμό και άρχισε να περιπλανιέται ενδεής και να καλλιεργεί νέες σκέψεις και απόψεις τις οποίες υπερασπιζόταν με σθένος. Οι ιδέες του απέβλεπαν στη δημιουργία μιας αρμονικής κοινωνικοπολιτικής ζωής στην Ανατολία και τα Βαλκάνια, όπου θα υπάρχει δικαιοσύνη, και κοινοκτημοσύνη και θα έχουν εξαλειφθεί οι ανισότητες και οι διαχωρισμοί έθνους και θρησκείας.
Με τον Σεΐχη Αχλάτι ο Μπεντρεντίν αναπτύσσει μία νέα πτυχή της προσωπικότητάς του, ενώ είναι ειδικός στον ισλαμικό νόμο (κάτι αντίστοιχο με θεολόγο), γίνεται μυστικιστής και επαναστάτης, μαθαίνει για τον Πανθεϊσμό και τον Υλισμό και εμπνέεται από αντικομφορμιστικές αντιλήψεις. Ο Αχλάτι τον προέτρεψε να πάει στο Ταμπρίζ του Ιράν, που την εποχή εκείνη ήταν το μεγαλύτερο κέντρο του Ισλαμικού μυστικισμού. Στη συνέχεια επιστρέφει στο Κάιρο και διαδέχεται τον Σεΐχη Αχλάτι μετά τον θάνατό του το 1397.
Το 1403 αποφάσισε να εγκαταλείψει το Κάιρο και να μεταβεί στην Μικρά Ασία και στην γενέτειρα του την Αδριανούπολη, όπου έμεινε για λίγο με τους γονείς του. Εκεί γνώρισε και τον Μούσα Τσελεμπί, ο οποίος ήταν Σουλτάνος της Ρούμελης και ήταν σε εμφύλιο πόλεμο με τον αδελφό του Μεχμέτ Τσελεμπί, ο οποίος ήταν Σουλτάνος της Προύσας. Ο Μούσα Τσελεμπί τον διόρισε ανώτατο Στρατοδίκη (Καζασκέρ) της Ρούμελης, θέση την οποία χρησιμοποίησε για να προετοιμάσει την επανάσταση που σκόπευε να κάνει. Όταν το 1412 ο Μούσα Τσελεμπί τελικά νικήθηκε και απαγχονίστηκε από τον αδελφό του, ο Μπεντρεντίν εξορίστηκε στη Νίκαια μαζί με την οικογένειά του, την χριστιανή γυναίκα του και τα παιδιά του, δύο αγόρια και ένα κορίτσι. Ο σεβασμός στην προσωπικότητά του λόγω των εξειδικευμένων γνώσεων του στον Ισλαμικό Νόμο τον γλίτωσαν από το θάνατο.
Στη Νίκαια (Ιζνίκ/Τουρκία) πλέον μαζί με τους υποψήφιους διαδόχους του τους Μπερκλούτζε Μουσταφά και Τορλάκ Κεμάλ οργάνωσε την επανάσταση που θα ακολουθούσε ενάντια στην απόλυτη ηγεμονία της κεντρικής εξουσίας των ορθόδοξων Οθωμανών, ένα πολιτικό κίνημα με θρησκευτικές διαστάσεις. Το 1415/16 έφυγε από εκεί και πήγε στο Ντελίορμαν (σημερινή περιοχή Ντομπρουτζά που ανήκει στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία) καθώς κινδύνευε, αφού ο Μπερκλούτζε Μουσταφά ξεκίνησε την επανάσταση στο Καράμπουρουν του Αϊδινίου και ο Τορλάκ Κεμάλ στη Μανίσα. Σε αυτές τις συγκρούσεις σκοτώθηκαν συνολικά περίπου 10.000 οπαδοί του Μπεντρεντίν και μαζί με αυτούς οι δύο υποψήφιοι διάδοχοί του.
Νικήθηκαν
από τις 10.000 θυσιάστηκαν 8.000…
Για να μπορέσουνε να πούνε
παντού
όλοι με ένα στόμα να τραγουδήσουνε,
όλοι μαζί να τραβήξουνε τα δίχτυα απ’ τα νερά,
να κάνουνε δαντέλα το σίδερο όλοι μαζί,
όλοι μαζί να οργώσουνε τη γη,
τα μελωμένα σύκα για να μπορέσουνε να φάνε
όλοι μαζί
όλα, εκτός από το μάγουλο της αγαπημένης.
Ναζίμ Χικμέτ
Στο Ντελίορμαν, ο Μπεντρεντίν άρχισε να οργανώνει μία νέα επανάσταση, αλλά συλλήφθηκε με ύπουλο τρόπο (πιθανότατα το 1416) από τους άντρες του Σουλτάνου Μεχμέτ Τσελεμπί που τον έφεραν στις Σέρρες ενώπιον του. Μπροστά στο Σουλτάνο ξεκίνησε η δίκη του για τις ετερόδοξες θρησκευτικές του απόψεις που θεωρούνταν πολύ επικίνδυνες από την Οθωμανική κυβέρνηση, αλλά πιστεύεται ότι κανένας Καδής δεν μπορούσε να αντικρούσει τις απόψεις του και να αποδείξει την ενοχή του. Έτσι ο Σουλτάνος κάλεσε τον Μεβλάνα Χαϊδάρ, ο οποίος ήταν ειδικός στον Ιερό Νόμο. Πιστεύεται ότι ούτε αυτός μπορούσε να τον καταδικάσει και τελικά ο ίδιος ο Μπεντρεντίν αποφάσισε για την καταδίκη του και έβαλε τη σφραγίδα του στη φετβά (ιερονομική ρήτρα) του Μεβλάνα Χαϊδάρ με την οποία δινόταν εντολή για την εκτέλεσή του.
Και του είπαν: «απολογήσου»
…
Ο Μπεντρεντίν χαμογέλασε,
τα μάτια του έλαμψαν,
είπε:
- αφού νικηθήκαμε αυτή τη φορά
τι άλλο μπορούμε να κάνουμε δογματικέ,
τώρα μη λες τίποτε άλλο.
- Αφού η φετβά είναι δική μας
δώστε τη σφραγίδα να τη βάλουμε εμείς.
Ναζίμ Χικμέτ
Κατ’ εξαίρεση του γενικού κανόνα και λόγω του σεβασμού που ενέπνεε, ενώ τον καταδίκασαν σε θάνατο, δεν πείραξαν την οικογένεια και τα υπάρχοντά του. Έτσι ο Σεΐχης Μπεντρεντίν κρεμάστηκε πιθανότατα στις 18 Δεκεμβρίου του 1416 σε έναν πλάτανο στην αγορά των Σερρών απέναντι από το Εσκί τζαμί (βρισκόταν πίσω από το Μπεζεστένι) και το γυμνό του σώμα έμεινε εκεί κρεμασμένο για μια ολόκληρη μέρα. Στη συνέχεια το νεκρό σώμα παρέλαβαν οι μαθητές του, οι οποίοι το έθαψαν στο Ορτά Μεζαρλίκ (Τούρκικο νεκροταφείο), δίπλα στο Καντιρί Τεκέ. Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει ο τάφος του Σεΐχη προσδιορίζεται στην οδό Ελ. Βενιζέλου 29, όπου σήμερα στεγάζεται ένα φαρμακείο. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών οι οπαδοί του μετέφεραν τα οστά του στην Τουρκία και τώρα ο τάφος του βρίσκεται στην περιοχή Μπαγιαζίτ της Κωνσταντινούπολης.
Ακόμη και σήμερα υπάρχουν οπαδοί της φιλοσοφίας του Μπεντρεντίν κυρίως στη Ντομπρουτζά και στην Ανατολική Θράκη. Ο εγγονός του Χαφίζ Χαλίλ έγραψε ένα βιβλίο για τη ζωή του παππού του, το ονομαζόμενο «menakibname», το μοναδικό αντίγραφο του οποίου βρισκόταν στις Σέρρες στον Καντιρί Τεκέ. Το βιβλίο αυτό έχει εκδοθεί πολλές φορές και μαζί με το βιβλίο «Varidat» (Εμπνεύσεις) που έγραψε ο ίδιος ο Σεΐχης Μπεντρεντίν είναι τα πιο δημοφιλή βιβλία για όσους θέλουν να μάθουν γι’ αυτόν. Απόσπασμα από το ποίημα του Ναζίμ Χικμέτ μελοποιήθηκε από τον Θάνο Μικρούτσικο και συμπεριλήφθηκε στο δίσκο «Πολιτικά Τραγούδια» του 1975 σε ερμηνεία της Μαρίας Δημητριάδη. Αυτές τις μέρες προβάλλεται επίσης και ένα νέο ντοκιμαντέρ στην Αττάλεια της Τουρκίας για τον Σεΐχη που υπερασπίστηκε την ελευθερία, την ισότητα και τη δικαιοσύνη και διαλαλούσε ότι δεν υπάρχει κόλαση και παράδεισος και ότι όλα προέρχονται από την φύση την ίδια εποχή που στη Μεσαιωνική Ευρώπη «έκαιγαν μάγισσες».
του Aydin Haci Veli
Δρ Οθωμανικής Ιστορίας
Καθηγητή Τουρκικής Γλώσσας
30/10/2007
Εφημερίδα: Ελευθερία Σερρών
Semavene, και ο Γαζή Ισραήλ έγινε καδής, ιεροδίκης του. Την εκκλησία που ήταν μέσα στο κάστρο επέλεξε για κατοικία.
Δυστυχώς ως τις μέρες μας δεν έγινε καμία ανασκαφή έστω και επιφανειακή για τον εντοπισμό υπολειμμάτων του κάστρου του Αμμόβουνου.
Ο Σείχης Μπεντρεττίν έγινε προφήτης των Μπεκτασήδων (σιιτών) και υποσχέθηκε στους οπαδούς του γη, κατάργηση του αυταρχισμού και πιο φιλελεύθερη θρησκεία. Επαναστάτησε για να γίνει σουλτάνος και το 1420 το κίνημα του καταπνίγηκε και ο ίδιος απαγχονίστηκε στις Σέρρες. Η θεωρία του ονομάστηκε απο τον τόπο καταγωγής του Semavcnc, Σεμαβισμός. Το κίνημα αυτό έφερε στην επιφάνεια τη βαθιά ανισότητα ανάμεσα στο λαό και τους φορείς της εξουσίας. Η θέση των δερβίσηδων δυσκόλεψε.
Η καταστολή του κινήματος απέδειξε το δυναμισμό του οθωμανικού κράτους, που ήταν ικανό να επιβάλλεται σε εσωτερικούς και εξωτερικούς αντιπάλους ακόμη κι όταν διερχόταν σοβαρή κρίση.
Από έγγραφα της εποχής των Σουλτάνων Μεχμέτ Β', Βα-γιαζήτ Β', Σελήμ Α ' και άλλων, διαπιστώνεται ότι το χωριό Κιόρ Ουμούτ - Κέραμος ήταν βακούφι της ιερή πόλης της Μεδίνας, ενώ τα έσοδα των χωριών Κάραγατς, Καρά-μπουτακλού και Τσόρεκ (μάλλον Τσιορέκιοϊ - Καστανιές) παραχωρούνταν στο ταμείο εσόδων του τζαμιού και του ιεροσπουδαστηρίου Μουραντιγιέ της Αδριανουπόλεως (Βλ. Ζεγκίνη: ό.π. σελ. 131).
Για το Αμμόβουνο, γράφει και ο Peter Soustal στο τόμο Thrakien της σειράς Tabula Imperii Byzantini, που εκδίδει η Αυστριακή Ακαδημία των επιστημών. Άλλες ονομασίες του φρουρίου, εκτός από αυτές που προαναφέρθηκαν είναι: Simavuna, Samana, Samawna, Samauna, Samanova.
Ο Soustal τοποθετεί το Αμμόβουνο στο σημερινό Κυπρίνο και παραθέτει τη σχετική βιβλιογραφία.
Όμως πώς προέκυψε η ονομασία Semavene, Simavna, Samanova και Samona, προφανώς προέρχεται από το ελληνικό "εις Αμμόβουνον", λέει ο Γεώργιος Βογιατζής στο βιβλίο του: Η πρώτη οθωμανοκρατία στη Θράκη (σελ. 114). Με τον ίδιο τρόπο που προέκυψε το Istamboul, από το "εις την Πόλιν".
Είναι μια εκπληκτική σύμπτωση και λεπτομέρεια, που ομολογουμένως δεν την είχαμε σκεφθεί.
Ο γιος του Μπεντρεττίν παντρεύτηκε μια Αρμένισσα από την Αίνο, που ο θείος της ήταν ιερέας.
Ο Μπεντρεττίν διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον εποικισμό της Αδριανούπολης, και πρωτοστάτησε στη δημιουργία συνοικιών και την ίδρυση τεκέδων.
Σε ορισμένα έθιμα, όπως αυτά που σχετίζονται με ζωοθυσίες και επισκέψεις σε αγιάσματα, διαπιστώνεται, ακόμη και σήμερα, αξιόλογη ομοιότητα μεταξύ ορθοδόξων χριστιανών και μπεκτασήδων κατοίκων της Αυτικής Θράκης, ενώ δεν λείπουν οι παραδόσεις, σύμφωνα με τις οποίες, στη θέση ορισμένων τεκέδων της οθωμανικής και νεότερης εποχής, υπήρχαν χριστιανικοί ναοί.
Από όλα τα παραπάνω δεδομένα προκύπτει ότι, από τα τέλη του 14ου αιώνα, επιτεύχθηκε μια εντυπωσιακή προσέγγιση ανάμεσα στους Χριστιανούς (ορθόδοξους και αιρετικούς) της Θράκης και τους φορείς του ετερόδοξου Ισλάμ. Λεν υπάρχει αμφιβολία ότι η προσέγγιση αυτή αφορούσε τόσο τις πλατιές μάζες του εντόπιου πληθυσμού, όσο και την πλειοψηφία των Τούρκων εποίκων. Αυτό εξηγεί τη δυναμική συμμετοχή και των δύο πλευρών στο κίνημα του ετερόδοξου Σείχη Μπεντρεττίν.
Ο Μπεντρεττίν (1358 - 1420) ανήκε στην πρώτη γενιά των Τούρκων που γεννήθηκαν στην κατακτημένη Θράκη. Η μητέρα του ήταν πρώην χριστιανή και ο τόπος όπου έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του, το Αμμοβουνον (Simavna) της Δυτικής Θράκης, στο οποίο χρωστούσε και την επωνυμία του (Simavi), ήταν πεδίο της πρόσφατης τότε "συνάντησης" του βυζαντινού /βαλκανικού με το λαϊκό τουρκικό πολιτισμό. Αυτά τα δεδομένα και το γεγονός ότι ο Μπεντρεττίν ήταν οπαδός του μυστικισμού, που απορρίπτει το δογματισμό και τους εξωτερικούς τύπους των θρησκειών, συντέλεσαν ώστε ο σείχης να διαμoρφώσει τη θεωρία του για την απαλλαγή τής ισλαμικής πίστης από τα δόγματα και την ακαμψία του σουνιτισμού και για την ουσιαστική προσέγγιση της με το Χριστιανισμό. Αυτή η προσέγγιση, μεταξύ άλλων, θα άνοιγε το δρόμο για μια αρμονική και γόνιμη συνύπαρξη των χριστιανών και των μουσουλμάνων υπηκόων του σουλτάνου και θα τους συσπείρωνε στις ηγεμονικές τάσεις των Δυτικών και του πάπα. Με άλλα λόγια, θα ενίσχυε την εσωτερική συνοχή και την αμυντική ικανότητα του οθωμανικού κράτους.
Η θεωρία της ενότητας Μουσουλμάνων και Χριστιανών, αργότερα, έγινε ένα από τα συνθήματα της επανάστασης του Μπεντρεττίν εναντίον του σουλτάνου Μεχμέτ Α ' (1413-1421).
Στην οθωμανική ιστορία, ο σουλτάνος αυτός κατέχει τη θέση του ηγέτη που αποκατέστησε την ενότητα του κράτους, μετά από την ανάπαυλα της λεγόμενης Μεσοβασιλείας (1402 - 1413), και ισχυροποίησε την κεντρική εξουσία. Αυτό σήμαινε άμεσο έλεγχο όλων των κοινωνικών δυνάμεων και επιβολή του σουνιτισμού ως επίσημης θρησκείας και νομοθεσίας.
Στην εποχή του Μεχμέτ Α ', γύρω από τον Μπεντρεττίν συσπειρώθηκαν όλοι όσοι πλήττονταν από τον οθωμανικό συγκεντρωτισμό και είχαν βρει την ευκαιρία να επιρεάσουν πιο ουσιαστικά τις πολιτικές εξελίξεις στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων της Μεσοβασιλείας. Αυτοί ήταν οι τιμα-ριούχοι της Θράκης που επιθυμούσαν τη διατήρηση και περαιτέρω αύξηση των γαιών τους, αλλά και λιγότερο έλεγχο από το σουλτάνο, οι άνεργοι και οι ακτήμονες Τούρκοι που είχαν αυξηθεί επικίνδυνα στον ευρύτερο θρακικό χώρο, οι καταπιεσμένοι Χριστιανοί και τέλος, οι παραμερισμένοι από την κεντρική εξουσία ετερόδοξοι δερβίσηδες.
βρου, κυρίευσαν κάποια κάστρα άδεια, οι κάτοικοι των οποίων μπροστά στην απειλή είχαν καταφύγει σε ασφαλέστερες περιοχές.
Το επίκεντρο της επανάστασης του Μπεντρεττίν, το 1420, υπήρξε η Βόρεια Θράκη. Είναι βέβαιο, όμως, ότι σ' αυτή πήραν μέρος και κάτοικοι της Δυτικής και της Ανατολικής Θράκης. Ανάμεσα στους συνεργάτες του σείχη αναφέρεται ένας κάτοικος των Σαππών Ροδόπης, ενώ υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η φυλή Αμουτζά, που σήμερα κατοικεί σε 25 χωριά μεταξύ Ραιδεστού και Σαράντα Εκκλησιών, κατάγεται από αιρετικούς Χριστιανούς - πιθανότατα Σαρακατσάνους - που ακολούθησαν τον Μπεντρεττίν και προσχώρησαν στην ετερόδοξη ισλαμική πίστη που προπαγάνδιζε.
Η επανάσταση του Μπεντρεττίν έληξε με τη νίκη της κεντρικής εξουσίας και την καταδίκη του ίδιου σε θάνατο. Το κίνημα του ήταν το αποκορύφωμα της προσέγγισης των ετερόδοξων Μουσουλμάνων με τους Χριστιανούς της Θράκης. Ταυτόχρονα, αποτελούσε μοναδική ευκαιρία για τη δημιουργία κράτους ανοχής και ισονομίας στη Θράκη και την υπόλοιπη Βαλκανική. Η αποτυχία του Μπεντρεττίν άνοιξε το δρόμο για την οριστική επιβολή, εκ μέρους της κεντρικής εξουσίας, του αυστηρού σουνιτισμού και της απόλυτης διάκρισης μεταξύ κατακτητών και υποδούλων, καθώς και μεταξύ των πολιτισμών που αυτοί αντιπροσώπευαν.
Από τότε, η προσέγγιση των δύο πλευρών περιορίστηκε στις λαϊκές μάζες και μαζί με τις ιδιαιτερότητες και τον πλούτο του ετερόδοξου Ισλάμ, έμεινε για πάντα στο περιθώριο των εξελίξεων που καθόρισαν την ιστορική πορεία του οθωμανικού κράτους και των υπηκόων του.
Ο Γαζή Ισραήλ (Gazi Israil) αφού κατέκτησε το κάστρο εγκατέστησε φρουρά 80 ανδρών. Το γεγονός ότι γίνεται μνεία της παρουσίας βυζαντινών υπερασπιστών στο φρούριο, σημαίνει ότι κάτι τέτοιο δεν ήταν αυτονόητο. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι ανεξάρτητοι Τούρκοι πολεμιστές του Έβρου, κυρίευσαν κάποια κάστρα άδεια, οι κάτοικοι των οποίων μπροστά στην απειλή είχαν καταφύγει σε ασφαλέστερες περιοχές.
Aydin Haci Veli
"Μπεντρεντίν, ο Σεΐχης που μαρτύρησε στις Σέρρες"
Ημερομηνία δημοσίευσης: Τρίτη, 30 Οκτωβρίου 2007
Εγώ τώρα θα αποκαλυφθώ και θα επαναστατήσω!
Άνθρωποι της γης, θα πάμε να καταλάβουμε τη γη.
Και χρησιμοποιώντας τη δύναμη των επιστημών, και το μυστικό της ενότητας
εμείς θα καταργήσουμε τους κανόνες των εθνών και των θρησκειών.
(Απόσπασμα από το ποίημα του Ναζίμ Χικμέτ «Tο έπος του γιου του Καδή της Σιμάβνα Σεϊχη Μπεντρεντίν»)
Πολλοί είναι αυτοί που εκπλήσσονται όταν ανακαλύπτουν ότι οι Σέρρες μία σχετικά μικρή πόλη και όχι ιδιαίτερα τουριστική είναι γνωστή στους περισσότερους Τούρκους. Ένας από τους λόγους είναι ότι οι Σέρρες κατά την Οθωμανική κυριαρχία ήταν σημαντικό εμπορικό κέντρο που βρισκόταν στο δρόμο για την Κωνσταντινούπολη, κυρίως όμως είναι γνωστή γιατί στις Σέρρες δικάστηκε και τελικά απαγχονίστηκε ο πρώτος «μουσουλμάνος σοσιαλιστής» όπως αποκαλείται από πολλούς, ο Σεΐχης Μπεντρεντίν. Έτσι δεν είναι καθόλου περίεργο ότι επισκέπτονται τις Σέρρες πολλοί μουσουλμάνοι Αλεβίτες (ετερόδοξοι μουσουλμάνοι) για να προσκυνήσουν το μέρος όπου μαρτύρησε και θάφτηκε ο εμπνευστής ενός μεγάλου κοινωνικοπολιτικού κινήματος του 15ου αιώνα. Για τον Σεΐχη Μπεντρεντίν έχουν γραφτεί πολλά βιβλία και έργα, αλλά αυτό που αναβίωσε τη μνήμη του και να τον έκανε ευρέως γνωστό είναι το ποίημα του μεγάλου Τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ, «Το έπος του γιου του Καδή της Σιμάβνα Σεΐχη Μπεντρεντίν», το οποίο γράφτηκε το 1936, όταν ο ποιητής βρισκόταν στη φυλακή. Αλλά ποιος είναι ο Σεΐχης Μπεντρεντίν;
Ο Μπεντρεντίν γεννήθηκε το 1358 στη Σιμάβνα (κοντά στο Διδυμότειχο) από πατέρα Τούρκο Καδή (δικαστή) και μητέρα Ελληνίδα που εξισλαμίστηκε, από την οποία πιθανότατα έμαθε την ελληνική γλώσσα και τα στοιχεία του χριστιανισμού. Από τα πρώτα χρόνια της ζωής του φάνηκε η οξύτητα της σκέψης του. Οι πρώτες του σπουδές για το Ισλάμ έγιναν στην Αδριανούπολη και στο Ικόνιο, ενώ για να επεκτείνει τις γνώσεις του πήγε στο Κάιρο που μαζί με τη Βαγδάτη ήταν τα δύο μεγαλύτερα εκπαιδευτικά, και όχι μόνο, κέντρα του μουσουλμανικού κόσμου την εποχή εκείνη. Τότε γνώρισε τον άνθρωπο που σημάδεψε τη ζωή του, τον Σεΐχη Αχλάτι, ο οποίος διακήρυττε μία άλλη προσέγγιση στη μέχρι τότε σουνί (ορθόδοξη) μορφή του ισλαμισμού, ένα είδος ισλαμικού μυστικισμού. Μετά από συζήτηση που είχε με τον περίεργο αυτό άνθρωπο ο Μπεντρεντίν ανακάλυψε ότι οτιδήποτε είχε μάθει μέχρι τότε ήταν μόνο η μισή αλήθεια και σε ένδειξη απογοήτευσης πέταξε όλα τα βιβλία του στον Νείλο ποταμό και άρχισε να περιπλανιέται ενδεής και να καλλιεργεί νέες σκέψεις και απόψεις τις οποίες υπερασπιζόταν με σθένος. Οι ιδέες του απέβλεπαν στη δημιουργία μιας αρμονικής κοινωνικοπολιτικής ζωής στην Ανατολία και τα Βαλκάνια, όπου θα υπάρχει δικαιοσύνη, και κοινοκτημοσύνη και θα έχουν εξαλειφθεί οι ανισότητες και οι διαχωρισμοί έθνους και θρησκείας.
Με τον Σεΐχη Αχλάτι ο Μπεντρεντίν αναπτύσσει μία νέα πτυχή της προσωπικότητάς του, ενώ είναι ειδικός στον ισλαμικό νόμο (κάτι αντίστοιχο με θεολόγο), γίνεται μυστικιστής και επαναστάτης, μαθαίνει για τον Πανθεϊσμό και τον Υλισμό και εμπνέεται από αντικομφορμιστικές αντιλήψεις. Ο Αχλάτι τον προέτρεψε να πάει στο Ταμπρίζ του Ιράν, που την εποχή εκείνη ήταν το μεγαλύτερο κέντρο του Ισλαμικού μυστικισμού. Στη συνέχεια επιστρέφει στο Κάιρο και διαδέχεται τον Σεΐχη Αχλάτι μετά τον θάνατό του το 1397.
Το 1403 αποφάσισε να εγκαταλείψει το Κάιρο και να μεταβεί στην Μικρά Ασία και στην γενέτειρα του την Αδριανούπολη, όπου έμεινε για λίγο με τους γονείς του. Εκεί γνώρισε και τον Μούσα Τσελεμπί, ο οποίος ήταν Σουλτάνος της Ρούμελης και ήταν σε εμφύλιο πόλεμο με τον αδελφό του Μεχμέτ Τσελεμπί, ο οποίος ήταν Σουλτάνος της Προύσας. Ο Μούσα Τσελεμπί τον διόρισε ανώτατο Στρατοδίκη (Καζασκέρ) της Ρούμελης, θέση την οποία χρησιμοποίησε για να προετοιμάσει την επανάσταση που σκόπευε να κάνει. Όταν το 1412 ο Μούσα Τσελεμπί τελικά νικήθηκε και απαγχονίστηκε από τον αδελφό του, ο Μπεντρεντίν εξορίστηκε στη Νίκαια μαζί με την οικογένειά του, την χριστιανή γυναίκα του και τα παιδιά του, δύο αγόρια και ένα κορίτσι. Ο σεβασμός στην προσωπικότητά του λόγω των εξειδικευμένων γνώσεων του στον Ισλαμικό Νόμο τον γλίτωσαν από το θάνατο.
Στη Νίκαια (Ιζνίκ/Τουρκία) πλέον μαζί με τους υποψήφιους διαδόχους του τους Μπερκλούτζε Μουσταφά και Τορλάκ Κεμάλ οργάνωσε την επανάσταση που θα ακολουθούσε ενάντια στην απόλυτη ηγεμονία της κεντρικής εξουσίας των ορθόδοξων Οθωμανών, ένα πολιτικό κίνημα με θρησκευτικές διαστάσεις. Το 1415/16 έφυγε από εκεί και πήγε στο Ντελίορμαν (σημερινή περιοχή Ντομπρουτζά που ανήκει στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία) καθώς κινδύνευε, αφού ο Μπερκλούτζε Μουσταφά ξεκίνησε την επανάσταση στο Καράμπουρουν του Αϊδινίου και ο Τορλάκ Κεμάλ στη Μανίσα. Σε αυτές τις συγκρούσεις σκοτώθηκαν συνολικά περίπου 10.000 οπαδοί του Μπεντρεντίν και μαζί με αυτούς οι δύο υποψήφιοι διάδοχοί του.
Νικήθηκαν
από τις 10.000 θυσιάστηκαν 8.000…
Για να μπορέσουνε να πούνε
παντού
όλοι με ένα στόμα να τραγουδήσουνε,
όλοι μαζί να τραβήξουνε τα δίχτυα απ’ τα νερά,
να κάνουνε δαντέλα το σίδερο όλοι μαζί,
όλοι μαζί να οργώσουνε τη γη,
τα μελωμένα σύκα για να μπορέσουνε να φάνε
όλοι μαζί
όλα, εκτός από το μάγουλο της αγαπημένης.
Ναζίμ Χικμέτ
Στο Ντελίορμαν, ο Μπεντρεντίν άρχισε να οργανώνει μία νέα επανάσταση, αλλά συλλήφθηκε με ύπουλο τρόπο (πιθανότατα το 1416) από τους άντρες του Σουλτάνου Μεχμέτ Τσελεμπί που τον έφεραν στις Σέρρες ενώπιον του. Μπροστά στο Σουλτάνο ξεκίνησε η δίκη του για τις ετερόδοξες θρησκευτικές του απόψεις που θεωρούνταν πολύ επικίνδυνες από την Οθωμανική κυβέρνηση, αλλά πιστεύεται ότι κανένας Καδής δεν μπορούσε να αντικρούσει τις απόψεις του και να αποδείξει την ενοχή του. Έτσι ο Σουλτάνος κάλεσε τον Μεβλάνα Χαϊδάρ, ο οποίος ήταν ειδικός στον Ιερό Νόμο. Πιστεύεται ότι ούτε αυτός μπορούσε να τον καταδικάσει και τελικά ο ίδιος ο Μπεντρεντίν αποφάσισε για την καταδίκη του και έβαλε τη σφραγίδα του στη φετβά (ιερονομική ρήτρα) του Μεβλάνα Χαϊδάρ με την οποία δινόταν εντολή για την εκτέλεσή του.
Και του είπαν: «απολογήσου»
…
Ο Μπεντρεντίν χαμογέλασε,
τα μάτια του έλαμψαν,
είπε:
- αφού νικηθήκαμε αυτή τη φορά
τι άλλο μπορούμε να κάνουμε δογματικέ,
τώρα μη λες τίποτε άλλο.
- Αφού η φετβά είναι δική μας
δώστε τη σφραγίδα να τη βάλουμε εμείς.
Ναζίμ Χικμέτ
Κατ’ εξαίρεση του γενικού κανόνα και λόγω του σεβασμού που ενέπνεε, ενώ τον καταδίκασαν σε θάνατο, δεν πείραξαν την οικογένεια και τα υπάρχοντά του. Έτσι ο Σεΐχης Μπεντρεντίν κρεμάστηκε πιθανότατα στις 18 Δεκεμβρίου του 1416 σε έναν πλάτανο στην αγορά των Σερρών απέναντι από το Εσκί τζαμί (βρισκόταν πίσω από το Μπεζεστένι) και το γυμνό του σώμα έμεινε εκεί κρεμασμένο για μια ολόκληρη μέρα. Στη συνέχεια το νεκρό σώμα παρέλαβαν οι μαθητές του, οι οποίοι το έθαψαν στο Ορτά Μεζαρλίκ (Τούρκικο νεκροταφείο), δίπλα στο Καντιρί Τεκέ. Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει ο τάφος του Σεΐχη προσδιορίζεται στην οδό Ελ. Βενιζέλου 29, όπου σήμερα στεγάζεται ένα φαρμακείο. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών οι οπαδοί του μετέφεραν τα οστά του στην Τουρκία και τώρα ο τάφος του βρίσκεται στην περιοχή Μπαγιαζίτ της Κωνσταντινούπολης.
Ακόμη και σήμερα υπάρχουν οπαδοί της φιλοσοφίας του Μπεντρεντίν κυρίως στη Ντομπρουτζά και στην Ανατολική Θράκη. Ο εγγονός του Χαφίζ Χαλίλ έγραψε ένα βιβλίο για τη ζωή του παππού του, το ονομαζόμενο «menakibname», το μοναδικό αντίγραφο του οποίου βρισκόταν στις Σέρρες στον Καντιρί Τεκέ. Το βιβλίο αυτό έχει εκδοθεί πολλές φορές και μαζί με το βιβλίο «Varidat» (Εμπνεύσεις) που έγραψε ο ίδιος ο Σεΐχης Μπεντρεντίν είναι τα πιο δημοφιλή βιβλία για όσους θέλουν να μάθουν γι’ αυτόν. Απόσπασμα από το ποίημα του Ναζίμ Χικμέτ μελοποιήθηκε από τον Θάνο Μικρούτσικο και συμπεριλήφθηκε στο δίσκο «Πολιτικά Τραγούδια» του 1975 σε ερμηνεία της Μαρίας Δημητριάδη. Αυτές τις μέρες προβάλλεται επίσης και ένα νέο ντοκιμαντέρ στην Αττάλεια της Τουρκίας για τον Σεΐχη που υπερασπίστηκε την ελευθερία, την ισότητα και τη δικαιοσύνη και διαλαλούσε ότι δεν υπάρχει κόλαση και παράδεισος και ότι όλα προέρχονται από την φύση την ίδια εποχή που στη Μεσαιωνική Ευρώπη «έκαιγαν μάγισσες».
του Aydin Haci Veli
Δρ Οθωμανικής Ιστορίας
Καθηγητή Τουρκικής Γλώσσας
30/10/2007
Εφημερίδα: Ελευθερία Σερρών
Αγαπητε φιλε γνωριζω για τον Μπεντρεντιν, οπως και διηγησεις γιαγιαδων απο το χωριο μου για τον ιδιο!! Προσπαθω να συνδιασω καποια γεγονοτα αν και στο βιβλιο μου Εμεισ οι Γκαγκαβουζηδες κανω μνεια για τον υπεροχο αυτον ανθρωπο μεγαλο κοινωνιστη και αντεξουσιαστη!!!
ΑπάντησηΔιαγραφή