Μοναστήριον της Λαμπούς (Παναγία η Λάμπουσα )

Ή ιστορία της Μονής αύτης κατά τόν Λαμπουσιάδην φθάνει σε πολύ παλαιά χρόνια, διότι μιά μαρμάρινη επιγραφή φέρει "χρονoλογίαν 1089

"ΙΟΥΣΤΙΝΟΝ ΤΕΘΑΠΤΑΙ ΝΕΚΡΟΝ ΕΝΘΑΔΕ ΚΤΙΤΟΡΟΣ ΜΟΝΗΣ ΤΗΣ ΛΑΜΠΟΥΣ ΟΥΣΗΣ ΠΑΛΑΙ ΤΗ ΣΟΦΙΑ ΛΑΜΨΑΝΤΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΕΗΕ ΤΕΧΝΗ ΜΑΛΛΟΝ Δ' ΑΡΕΤΗ ΚΑΙ ΠΟΛΛΗ ΤΗ ΣΥΝΕΣΕΙ


ΕΝ ΕΤΕΙ 1691 ΜΑΡΤΙΟΥ 9

(Παναγία η Λάμπουσα )
    
    Σε ένα άλλο ανυπόγραφο και αχρονολόγητο χειρόγραφο που έχει σταλεί προς τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Αδριανουπόλεως περιγράφεται ένα μοναστήρι που υπήρχε στην περιοχή του Μουσταφά Πάσα (περιοχή Σβίλεγκραντ σήμερα). 
    Το εκπληκτικό είναι, ότι ουσιαστικά και με σημερινούς όρους, καταγγέλλεται… ιδιωτικοποίηση μοναστηριών!


    «Δύο δε ώρας μακράν του Μουσταφά Πασσά, υπάρχει Μοναστήριόν τι (ονόματι μόνον διότι στερείται μοναχών) καλούμενον Μοναστήριον της Λαμπούς και έχει περιουσίαν τινά, ήτις όμως κακή τη μοίρα περιήλθεν εις χείρας κοσμικού τινός, όστις θεωρείται ήδη ιδιοκτήτης της, δίδων ετησίως ποσόν τι. Εξεταστέα η υπόθεσις».

   Σε ένα άλλο ανυπόγραφο και αχρονολόγητο χειρόγραφο, που αφορά το Μουσταφά Πασά γίνεται ξανά λόγος για το μοναστήρι της Λαμπούς.

    «Εις την αυτήν περιφέρειαν- αναφέρεται- κείται Μοναστήριον (ονόματι, διότι δεν υπάρχουν εις αυτό μοναχοί) υπό την επωνυμίαν της Λαμπούς.
   

η ανατολική πλευρά της Μονής Λαμπούς 

Περί αυτού πράξις τις ευρίσκεται εν τινι κώδικι της κοινότητος ημών γενομένη περί το 1818 έτος ίνα δωθεί υπό την κατοχήν του Μοναστηρίου του Βατοπαιδίου, όπως φροντίσει την σύστασιν... (μια λέξη δυσανάγνωστη) σχολής όπως διδάσκονται οι παίδες των πλησιοχώρων εν οίς εισέτι υπάρχουσι και γραικικά άτινα εις αυτά εκσλαβισθήσονται δια την αμάθειαν, αλλ’ ουδέν εγένετο. 
    Μετά δε το 1853 έτος ελήφθη φροντίς περί του εν λόγω Μοναστηρίου (ούτινος οι Κώδικες εις όλα τα έγγραφα εφυλάττοντο εις τα αρχεία της Δημογεροντίας) καταγραφείσης όλης της περιουσίας, ίνα τακτοποιηθεί η διαχείρισις των του Μοναστηρίου, αλλ’ η ραδιουργία του τότε επισκόπου

η δυτικη εισοδος της μονής  όπως είναι σήμερα

επωφελουμένου κατέστρεψε τα του Μοναστηρίου. Περιελθούσα εις τινας κοσμικάς χείρας ως ανεξάρτητος λογίζεται την σήμερον δίδων ως εικός ετήσιό τι τω κατά καιρούς Αδριανουπόλεως». 



   Για το μοναστήρι της Λαμπούς, έχει γράψει ένα άρθρο στο περιοδικό «Εξώπολις» τεύχος 8-9, χειμώνας του 1997-98, ο Θεόδωρος Κυρκούδης, επισημαίνοντας, ότι πλήρη περιγραφή του έχει δημοσιεύσει στα «Θρακικά» του 1928 ο Γεώργιος Λαμπουσιάδης.
     Σήμερα, προσθέτει, χρησιμοποιείται ως εκκλησία ενός μικρού βουλγαρικού οικισμού, που δημιουργήθηκε γύρω από το παλιό μοναστήρι και ονομάζεται Λαμπούχ.
Επίσης κάνει γνωστό, στο ίδιο άρθρο, ότι ένα Ευαγγέλιο της μονής Λαμπούς του 1879 από το Τυπογραφείο «Φοίνιξ» της Βενετίας, βρίσκεται στον Κυπρίνο και μια εικόνα των Αγίων Αποστόλων, η οποία βρίσκεται στο χωριό Πλάτη της Ορεστιάδας .
(*ΕΡΕΥΝΑ του κ.Θεόδωρου Κυρκούδη )

    Η ονομασία Λαμπού φαίνεται οτι ειναι παραφθορά του επιθέτου ''λάμπουσα'' αναφερόμενο στην Παναγία.  Μοναστήρι με ονομασία Παναγία η Λάμπουσα  συναντάται επίσης στη Ρόδο που  με παραφθορά του επιθέτου καλείτε και εκεί Λαμπού ή

  Αγιά Λαμπού:  
διαβάστε περισσότερα στην σελίδα 
 ΕΡΕΙΠΙΑ ΠΑΛΑΙΩΝ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΩΝ



Μια άλλη εκδοχή με την ονομασία της Μονής είναι ότι ενδέχεται να προέρχεται από την αρχαία ιερή περιοχή των θρακών

που βρίσκεται στην περιοχή,  όπου οι φωτιές από τις ιεροτελεστίες φώτιζαν τη νύχτα όλη την περιοχή  . 







βρήκα ένα ποίημα με σχετικό περιεχόμενο και τα επιθετα που αποδίδονται στην παναγία , μεταξύ αυτών και το ωραιότατο ''λάμπουσα''
 ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
 
Λίγο για μια στιγμή να παίξεις πάνω στην κιθάρα σου
Τα ονόματα της Παναγίας και θα δεις
Ε ε Χρυσομαλλούσα
Ε ε Χρυσοσκαλίτισσα
Να ξεπετιέται πάλι το βουνό με τ' άσπρο σπίτι στην πλαγιά
Τ' άλογο με τα δυο φτερά
Και η άγρια φράουλα της θάλασσας
Λάμπουσα και Κανάλα μου και Παραπορτιανή μου
Θα δεις την πράσινη ψαρόβαρκα σκαμπανεβάζοντας να χάνεται μέσα στ΄αραποσίτια
 (Από τον Μικρό Ναυτίλο του Ελύτη)
 
 Πολλά ιστορικά στοιχεία βρίσκουμε στο βιβλίο του κ.Απόστολου Μαικίδη   "Μανδρίτσα'' σχετικά με το Μοναστήρι αυτό .
 "Ενα άλλο Μοναστήρι της περιοχής ήταν καί η περιώνυμη Μονή τής Λαμπούς, κτισμένη κοντά στό όμώνυμον χωριό, δίπλα στην αριστερά όχθη του πόταμου Άρδα, που έτιματο στην μνήμην των Αποστόλων Πέτρου καί Παύλου. Λόγω της μακρυνής σχετικά αποστάσεως άπό την Μανδρίτσαν πολλοί λίγοι δικοί μας την έπεσκέπτοντο παρ' όλον πού ίταν πολύ γνωστή ώς θρησκευτική καί εμπορική πανήγυρις. "Δάση απέραντα έκ τανυφύλλων μάλιστα δρυών καί άλλων υψικαρηνων δένδρων περιβάλλουσιν αυτην" , λέγει ό αείμνηστος καθηγητής τοΰ Γυμνασίου Άνδριανουπόλεως καί σοφός, ιστορικός της Θράκης Γεώργιος Λαμπουσιάδης, περιγράφων την Μονήν αύτην καί συνεχίζει με την καθαρεύουσαν γλώσσαν που χρησιμοποιεί στά συγγράμματα του
    "Κοιλάδες δε εύοκιόφυλλοι, Μονή και εις ήν μετά πολύωρον και' εργώδη όδοιπορίαν άφικνείται ό ευλαβής προσκυνητής, κατοπτεύει τάς έπιλοίπους του ευρυστέρνου όρους κοφυφάς, αίτινες ώς δασοσκεπείς κώνοι η ώς φυσικοί πυραμίδες ανυψούμενοι, άποτελοΰσι θέαμα μεγαλοπρεπέστατον και' γραφικώτατον".
νομοί παχεϊαι καί αγροί εύφορώτατοι ευρίσκονται εντός περιοχής αυτής, υπέρ τάς τεσσαράκοντα χιλιάδας στρεμμάτων έχούση. Άπό δέ τίς κορυφής, έφίς είναι έκτισμενη ή


   Ή ιστορία της Μονής αύτης κατά τόν Λαμπουσιάδην φθάνει σε πολύ παλαιά χρόνια, διότι μιά μαρμάρινη επιγραφή φέρει "χρονoλογίαν 1089, την οποίαν όμως χρονολογίαν άμφισβήτησεν ό καθηγητής της ιστορίας Άδαμάντιος 'Αδαμαντίου την οποίαν έθεώρησεν λάθος του χαράκτου της πλάκας, αντί της όρθης καθ' αυτόν, χρονολογίας 1809 δηλαδή αναγραμματισμού.

     Ό ισχυρισμός αυτός του 'Αδαμαντίου καταρρίπτεται, διότι μια δευτέρα πλάκα πού σώζεται μέσα στην έκκλησίαν, αύτη φέρει χρονολογίαν οίκοδομήσεως τό έτος 1691, διότι είχε καταστραφεί άπό διαφόρους επιδρομείς στους χρόνους xf\£ Βυζαντινής αυτοκρατορίας. 'Από την έπιγραφήν αύτη εξάγεται ότι ύπηρχε καί παλαιότερα. Μονή η όποια κατεστράφη άγνωστον ακριβώς πότε:


"ΙΟΥΣΤΙΝΟΝ ΤΕΘΑΠΤΑΙ ΝΕΚΡΟΝ ΕΝΘΑΔΕ ΚΤΙΤΟΡΟΣ ΜΟΝΗΣ ΤΗΣ ΛΑΜΠΟΥΣ ΟΥΣΗΣ ΠΑΛΑΙ ΤΗ ΣΟΦΙΑ ΛΑΜΨΑΝΤΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΕΗΕ ΤΕΧΝΗ ΜΑΛΛΟΝ Δ' ΑΡΕΤΗ ΚΑΙ ΠΟΛΛΗ ΤΗ ΣΥΝΕΣΕΙ


ΕΝ ΕΤΕΙ 1691 ΜΑΡΤΙΟΥ 9


Άργότερον όμως , άγνωστον πότε ακριβώς, καί πάλιν καταστρά φηκεν τι Μονή άπό τους Κιρτζαλίδες τούρκους, εις την κατάστασιν δε αύτην τών ερειπίων παρέμεινεν ώς τάς αρχάς του 19ου αιώνος,οπότε άνοικοδομήθηκεν γιά τρίτην φοράν κατά τό 1815, άπό τόν τότε Μητροπολίτην Αδριανουπόλεως καί μετέπειτα Εθνομάρτυρα Δωρόθεον, όπως άνεγράφετο σε πρακτικόν, που ίταν καταχωρημένον στους ιερούς κώδικας τής Μητροπόλεως Άδριανουπόλεως στην δικαιοδοσιαν της όποιας ύπηγετο.


Κάτω άπό την Μονήν αυτήν κυλούσε τά βαρύγδουπα καί γάργαρα

νερά του ό ποταμός "Άρδας, ό "Αρξος ή Αρτίσκος τών αρχαίων, του όποιου τό νερό ήταν εξαιρετικά έλαφρόν και εϋγεστον, ώστε και αυτοί οι Σουλτάνοι όταν έμεναν στην Άδριανούπολιν και φιλοξενούσαν ξένους 'Ηγεμόνες, αλλά και πολλοί μεγιστάνες της πόλεως, τό χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά ώς πόσιμον, τό ίδιον συνέβαινε και στά τελευταία χρόνια και μέ τούς πλούσιους Έλληνες κατοίκους της Άδριανουπόλεως, οι όποιοι τό αγόραζαν μέ δοχεία και βαρέλια από τους ειδικούς νεροκουβαλητάς, πού τό κουβαλούσαν μέ δίτροχα βυτιοφόρα και τό μοσχοπουλούσαν σάν νάτανε μεταλλικό νερό.

(Από το βιβλίο του κ.Απόστολου Μαικίδη   "Μανδρίτσα'')

 *Οι πληροφορίες έχουν συγκεντρωθεί και καταγραφεί από τον Στυλ. Τσακίρη  από τις αφηγήσεις  των αείμνηστων : καθώς και από έρευνα διαφόρων πηγών.