Περί απελευθέρωσης της Δυτικής Θράκης

Οι Βούλγαροι προσπάθησαν με γαλλομαθείς πόρνες να σαγηνεύσουν τους Γάλλους στρατιωτικούς
Γράφει ο Παράσχος Ανδρούτσος

Ο Πέτρος Κ. Βαμβακάς γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1892. Ως έφεδρος αξιωματικός τοποθετήθηκε στο 12ο Σύνταγμα, από το οποίο και αποσπάσθηκε ως ιδιαίτερος γραμματέας του αδελφού του πατέρα του Χαρισίου Βαμβακά που είχε διορισθεί Ύπατος Αρμοστής της ελληνικής κυβέρνησης στη Δ. Θράκη.
Από το πόστο του αυτό όπως μας διηγείται θα δούμε από μια άλλη ματιά τα τεκταινόμενα της Θράκης εκείνη την εποχή.
Εγκαταστάθηκε μαζί με τον θείο του στην αρχοντική οικία του Στάλιου. Σε λίγες ημέρες συνέβη το πρώτο επεισόδιο.
Μερικοί Σενεγαλέζοι στρατιώτες των Γάλλων μπήκανε σε ένα σπίτι ενός μουσουλμάνου και προσπάθησαν να βιάσουν τις γυναίκες, συνεπλάκησαν όμως με τους μουσουλμάνους και ένας Σενεγαλέζος στρατιώτης σκοτώθηκε. Το γεγονός αυτό είχε βαριά απήχηση.
Στρεφόταν ευθέως κατά των Γάλλων "κατακτητών". Οι Γάλλοι επιθυμούσαν με κάθε τρόπο να καλυφθεί αυτό το περιστατικό. Έτσι διαδόθηκε ότι ο Σενεγαλέζος φονεύθηκε κατά την εκτέλεση του καθήκοντος.
Ότι ήταν περιπολία μαζί με άλλους στρατιώτες και μπήκε στο μουσουλμανικό σπίτι επειδή άκουσε φωνές που καλούσαν σε βοήθεια... Την επομένη όταν έγινε η κηδεία του, η ελληνική διοίκηση επωφελήθηκε αμέσως του γεγονότος και έστειλε στεφάνι που έγραφε: "Στον πεσόντα εν τη εκτελέσει του καθήκοντος Γάλλο στρατιώτη"... Η διπλωματική αυτή χειρονομία συγκίνησε τον Γάλλο στρατηγό Σαρπύ ο οποίος ήταν δύσπιστος προς τις ελληνικές θέσεις, έστειλε όμως προσωπική ευχαριστήρια επιστολή στον Χ. Βαμβακά.
Αυτό το ευχαριστήριο έγγραφο όμως αναγνώριζε επισήμως την υπόσταση της Αρμοστείας. Από την στιγμή αυτή αρχίζει φανερά πλέον, η σκληρή, ακούραστη προσπάθεια όλων προς απελευθέρωση της Θράκης.

Πρώτος σκοπός της Αρμοστείας ήταν ο επαναπατρισμός των Ελλήνων της Θράκης. Η παρουσία τους ήταν απαραίτητη για να αποδειχθεί η ελληνικότητα της περιοχής. Πράγματι οι κάτοικοι ανταποκρίθηκαν, ερχόμενοι όμως άρχισαν οι προστριβές με τους Βουλγάρους, καθόσον πηγαίνανε στα σπίτια τους, τα οποία είχαν καταλάβει οι Βούλγαροι. Οι διαπληκτισμοί πολλαπλασιάστηκαν, η παλιννόστηση των Ελλήνων όμως συνεχίσθηκε με παρέμβαση του Χ. Βαμβακά στον Σαρπύ. Έτσι πετύχαινε η επανεγκατάσταση των Ελλήνων στα σπίτια τους. Συνέπεια αυτού ήταν η αποχώρηση σιγά - σιγά των Βουλγάρων.
Παρ' όλα αυτά όμως η απόδειξη της ελληνικότητας της Θράκης δεν επιτυγχάνετο μόνο με την αποχώρηση των Βουλγάρων, επειδή υπήρχε ο κίνδυνος οι μουσουλμάνοι να ψήφιζαν υπέρ μιας βουλγαρικής κατοχής ή παραμονής των Γάλλων ως εντολοδόχων.
Τότε η Ελληνική Αρμοστεία για να αλλάξει τις διαθέσεις των μουσουλμάνων προς την ελληνική διοίκηση ίδρυσε σταθμούς του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού σε όλες τις πόλεις της Θράκης με σκοπό την περίθαλψη του πληθυσμού ο οποίος κυριολεκτικά πεινούσε εκείνη την εποχή, ιδίως ο μουσουλμανικός πληθυσμός για τον οποίο κανείς μέχρι τότε δεν είχε ενδιαφερθεί.
Έτσι η ελληνική κυβέρνηση έστειλε στην Αρμοστεία βαγόνια με τρόφιμα. Αμέσως βγήκε ανακοίνωση όπου καλούσαν όλους ανεξαρτήτως εθνικότητας και θρησκεύματος να προσέλθουν στην Αρμοστεία για να τους δοθεί δελτίο απορίας για παραλαβή τροφίμων.
Άρχισαν να συρρέουν και οι μουσουλμάνοι ζητώντας δελτία απορίας. Σκοπίμως όμως τότε τους έστελναν στο Μουφτή για να τους δώσει βεβαίωση ότι ήταν άποροι, γιατί γνώριζαν οι ελληνικές αρχές ότι ο Μουφτής ήταν όργανο της Τουρκίας και απέφευγε να τους χορηγεί βεβαιώσεις. Με τον τρόπο αυτό κατόρθωσε η Αρμοστεία να κάνει τους μουσουλμάνους να αλλάξουν τις διαθέσεις τους για τον Μουφτή ότι δεν φροντίζει για την ανακούφισή τους.
Έτσι σε λίγο καιρό οι μουσουλμάνοι με αίτησή τους ζήτησαν από την Γαλλική Διοίκηση των αντικατάσταση του Μουφτή, υπέδειξαν μάλιστα άλλον φίλα προσκείμενο προς τους Έλληνες.
Ο ελιγμός αυτός πέτυχε να μετατρέψει εντός ολίγου έναν ολόκληρο πληθυσμό. Οι μουσουλμάνοι έτσι άρχισαν να παραλαμβάνουν τρόφιμα και να συμπαθούν την Ελληνική Αρμοστεία. Η συμπάθειά τους αυτή εκδηλώθηκε εμπράκτως όταν αργότερα στις εκλογές ψήφισαν την ελληνική παράταξη, κάτι που εξέπληξε και αυτούς τους Γάλλους. Βλέπουμε πάλι εκείνη την εποχή τους μουσουλμάνους βουλευτές της Θράκης Νεδήμ και Τεφήκ στην βουλγαρική βουλή με επικεφαλής τον Ισμαήλ Χακή, να δηλώνουν ότι οι μουσουλμάνοι της Θράκης προτιμούν την ελληνική διοίκηση. Την δήλωση αυτή την εκμεταλλεύτηκε στο Παρίσι ο Ελευθέριος Βενιζέλος καταλλήλως. Από την άλλη πλευρά οι Βούλγαροι εργαζόταν δραστήρια στο να κατορθώσουν να μας υποσκελίσουν στην τοποθέτηση υπαλλήλων και αστυνομικών.

Ο Βούλγαρος Γεωργίεφ διευθυντής του Επισιτισμού έφερε Βούλγαρους οικονομικούς υπαλλήλους τους οποίους κατόρθωσε να διορίσει στο υπουργείο Οικονομικών της Κομοτηνής. Οι Βούλγαροι άρχισαν τότε να μεταχειρίζονται όλα τα θεμιτά και αθέμιτα μέσα για να προσελκύσουν τους Γάλλους αξιωματικούς στο να μην φέρουν εμπόδια στο έργο τους. Για αυτόν τον σκοπό φέρανε όμορφες γαλλομαθείς πόρνες από την Βουλγαρία. Η παραμονή των Βουλγάρων υπαλλήλων ήταν επικίνδυνη και επιζήμια για τους Έλληνες, οι Βούλγαροι τελωνειακοί ενημέρωσαν τον Σαρπύ ότι οι Έλληνες παλιννοστούντες κάνουν λαθρεμπόριο γιατί σε ορισμένους μεταξύ των αποσκευών τους βρήκαν ζάχαρη και καφέ. Αυτό αρκούσε για να γίνεται άγριος έλεγχος των ομογενών και με το πρόσχημα αυτό τους κρατούσαν για πολλές ημέρες όταν ερχόταν στον σιδηροδρομικό σταθμό της Κομοτηνής.
Οι Βούλγαροι χωροφύλακες κάνανε ψεύτικες μηνύσεις τους Έλληνες ότι δήθεν δεν αναγνωρίζουν τις γαλλικές αρχές και ότι τους βρίζουν.
Τις εντολές αυτές τις έπαιρναν από τον Γεωργίεφ, τον Μιχαήλωφ διερμηνέα  της Δημαρχίας Κομοτηνής, τον Ηλίεφ έφεδρο υπολοχαγό και άλλους, στους χωροφύλακες μάλιστα έδιναν έξτρα μηνιαίο επίδομα εκτός του μισθού τους.
Την 31-12-1919 έστειλε η ελληνική κυβέρνηση είκοσι γαλλομαθείς, τηλεγραφητές και ταχυδρομικούς υπαλλήλους και έναν διευθυντή. Μερικοί Έλληνες γαλλομαθείς υπάλληλοι που υπηρέτησαν στην Ροδόπη ήταν ο τελωνειακός Βασίλειος Γεωργακόπουλος, ο Κωνσταντίνος Στριφτάρης, ο Γεώργιος Μπακάκος (ταμίας αντιπροσωπείας), ο Αστέριος Νταής οικονομικός επιθεωρητής Κομοτηνής. Ο Θ. Θεοδωρίδης διευθυντής περιθάλψεως, επίσης ο Μεν. Αραβανόπουλος (υπάλληλος Πρόνοιας), Ασ. Μωραΐτης (Γεωργίας), Παπαλεονάρδος (Συγκοινωνιών) και πολλοί άλλοι. Το αποτέλεσμα ήταν οι Γάλλοι να μείνουν ικανοποιημένοι με τις ικανότητες των Ελλήνων υπαλλήλων.
Παράλληλα η Ελληνική Αρμοστεία προέβαινε και στην εξής έξυπνη χειρονομία. Εξεδήλωνε επισήμως την ευαρέσκειά της προς τους Γάλλους και παρασημοφορούσε τους Γάλλους υπουργούς που χρησιμοποιούσαν Έλληνες υπαλλήλους. Το ελληνικό παράσημο απέκτησε ιδιαίτερη εκτίμηση μεταξύ των Γάλλων που το έφεραν μάλιστα επιδεικτικά.
Αυτή η χειρονομία έκανε και τους άλλους Γάλλους να προσλαμβάνουν Έλληνες κρατικούς υπαλλήλους για να τους παρασημοφορήσουν και αυτούς. Οι Βούλγαροι που ήταν ηττημένοι ήταν αδύνατο να παρασημοφορήσουν τους Γάλλους, αλλά ούτε και αυτοί θα δεχόταν την παρασημοφορία από ένα κράτος ηττημένο. Έτσι με διάφορες τέτοιες μεθοδεύσεις κατόρθωσε η Ελληνική Αρμοστεία να έλθουν στα χέρια των Ελλήνων όλες οι θέσεις των υπουργείων εξυπηρετώντας έτσι την ελληνική υπόθεση.
Όσο πλησίαζε ο χρόνος των εκλογών, αύξανε ο ανταγωνισμός με τους Βουλγάρους οι οποίοι συνεχώς έχαναν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους. Η Αρμοστεία συχνά διοργάνωνε χορούς, γιορτές και άλλα με σκοπό να επιδεικνύεται στους προσκαλεσμένους Γάλλους η ελληνική ζωτικότητα και ο πολιτισμός.
Αυτές ήταν οι ενέργειές μας προς τους Γάλλους, ενώ οι Βούλγαροι πάντα τους πρόσφεραν τις όμορφες γαλλομαθείς πόρνες. Έτσι βλέπουμε στο Διδυμότειχο τον Γάλλο στρατιωτικό διοικητή επηρεασμένο από την Βουλγάρα πόρνη φίλη του, να δίνει εντολή να υποσταλεί η ελληνική σημαία από το κτίριο του Ερυθρού Σταυρού τονίζοντας στον υπάλληλο ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα. Αμέσως η Αρμοστεία ενημέρωσε τον Σαρπύ, ο οποίος διέταξε τάγμα Γάλλων να αποδώσει τιμές μετά μουσικής για την επανατοποθέτηση της σημαίας και να τιμωρηθεί ο Γάλλος αξιωματικός. Τελικά η πλάστιγγα έκλεισε υπέρ των Ελλήνων. Στις εκλογές επικράτησε η ελληνική πλευρά εκλέγοντας για το Ανώτατο Συμβούλιο των Αντιπροσώπων 5 Έλληνες με Έλληνα πρόεδρο, ενώ οι Βούλγαροι μόνο 2, κάτι που ουσιαστικά τους αποδυνάμωσε. Η επικράτησή μας ολοκληρώθηκε με τον διορισμό Ελλήνων δημάρχων και νομαρχών.
Ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Κ. Λαγουμιτζάκης που ανήκε στα ελληνικά απελευθερωτικά στρατεύματα που στις 18-8-1913 όταν εγκατέλειπαν την Ροδόπη είχε γράψει ένα προφητικό δίστιχο πάνω στον τοίχο του Διοικητηρίου (σήμερα παλιό Δικαστικό Μέγαρο), "Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θα είναι". Οι Βούλγαροι το είχαν καλύψει με σοβά, συνέβη όμως μετά από επτά χρόνια να αποκαλυφθεί λόγω πτώσης του σοβά. Το γεγονός αυτό σχολίαζε ευμενώς ο κόσμος, σκεπτόμενοι την απελευθέρωση της Θράκης.  Ο δε Κ. Λαγουμιτζάκης από τον Νοέμβριο του 1919 υπηρετούσε πλέον ως γενικός επιθεωρητής ελληνικών σχολείων Δυτικής Θράκης καταβάλλοντας μάλιστα υπεράνθρωπες προσπάθειες για την ανάπτυξη της Παιδείας στην περιοχή.
Τέλος μετά από υπεράνθρωπες προσπάθειες των Χ. Βαμβακά και Ε. Βενιζέλου ενεκρίθη η κατάληψη της Θράκης από τα ελληνικά στρατεύματα. Για την ενέργεια της κατάληψης εκπονήθηκε κοινό σχέδιο του ελληνικού επιτελείου και των γαλλικών στρατιωτικών αρχών και συμφωνήθηκε να γίνει την 14 Μαΐου 1920, με ταυτόχρονη αποχώρηση των γαλλικών στρατευμάτων.

Βάσει του σχεδίου αυτού τα ελληνικά στρατεύματα θα προωθούνταν κατά το μεγαλύτερο μέρος τους με το τρένο από την Ξάνθη, ακολουθώντας τα αποσυρόμενα γαλλικά τμήματα με διάστημα δύο ωρών. Το δίωρο αυτό όμως διάστημα που θα ήταν αφύλακτες οι γέφυρες από τους Γάλλους στρατιώτες, έφτασε πληροφορία ότι Βούλγαροι μαζί με μουσουλμάνους της Αν. Θράκης θα ανατίναζαν τις γέφυρες, ώστε να εμποδιστούν τα ελληνικά στρατεύματα να καταλάβουν την Θράκη και θα εκήρυσσαν επανάσταση ώστε να δημιουργηθεί η εντύπωση πως ο πληθυσμός δεν επιθυμούσε την ελληνική κατοχή.
Η ενέργεια αυτή έγινε πιθανόν σε συνεννόηση με τους Γάλλους, παραχωρώντας έτσι το δικαίωμα να παραμείνουν εδώ και να καταστεί η Θράκη γαλλικό προτεκτοράτο. Με ένα έξυπνο όμως σχέδιο των Ελλήνων υπαλλήλων σιδηροδρομικού δικτύου αυτό αποφεύχθηκε. Έτσι τις πρωϊνές ώρες τις 14ης Μαΐου 1920 τα ελληνικά στρατεύματα εισήλθαν στην Ροδόπη. Η Θράκη ήταν ελεύθερη και θα είναι για πάντα.

Ο Πέτρος Βαμβακάς καθημερινά μαζί με τον θείο του Χαρίσιο Βαμβακά πρόσφερε πολλά για την οριστική ένταξη της Θράκης στον ελληνικό εθνικό κορμό. Η πατρίδα τον τίμησε με το Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας, το Μετάλλιο Εξαίρετων Πράξεων και το Διασυμμαχικό Μετάλλιο. Από τους Κοζανίτες του απονεμήθηκε ο τίτλος του Μεγάλου Ευεργέτη για τις πολλές δωρεές που έκανε. Άραγε δεν του αξίζει να δοθεί και μια οδός προς τιμή του από τον Δήμο Κομοτηνής για την προσφορά του στον τόπο μας. Ο κ. δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο έχουν τον λόγο.
Πηγή
Πέτρος Βαμβακάς - περί απελευθέρωσις της Δυτικής Θράκης - ΙΑΠΕΤΟΣ ΑΘΗΝΑ